Geschiedenis

In 's-Heerenberg bevindt zich kasteel Huis Bergh (zie foto bovenaan), waar de heren van den Bergh zetelden. In het kasteel zijn tal van schilderijen van oude Italiaanse meesters te bezichtigen. Ook het oude stadscentrum met onder andere de omwalling en de Plantage, een parkbos juist ten westen van Huis Bergh, trekken veel toeristen. In de directe omgeving ligt het natuurgebied Montferland, een heuvelachtig bosgebied tot 93 meter hoog dat door fietsers, wandelaars en paardrijders druk bezocht wordt.

Het Neije Raethuys werd in 1531 gebouwd ter vervanging van het Ailde Raethuys aan de Kellenstraat. Van oudsher is het raadhuis het bestuurscentrum van zowel de stad als van het land van den Berge. Vergaderingen van de magistraat en van de geërfden van het graafschap Bergh hebben hier plaatsgevonden. Daarnaast werd er recht gesproken. In de kelder bevond zich een gevangenis en heden ten dage is voor het raadhuis een schandpaal opgesteld. De raadhuisklok uit 1526 werd in vroeger tijden gebruikt om de burgers bijeen te roepen voor vergaderingen en bij rampen zoals branden. Het raadhuis werd in de jaren 1914-1918 gerestaureerd. Verder is er ook nog de Boetselaersborg, een klein kasteeltje aan het Kattenburg.

Doordat 's-Heerenberg de eerste stad in Nederland ten noorden van de Rijn is die aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd bevrijd door de Canadezen, werd er op 5 mei 2010 een Canadees kanon op de 's-Heerenbergse Bleek onthuld.

De grens met Duitsland

Bepalend voor 's-Heerenberg is de ligging tegen de grens met Duitsland. Aan de overzijde van de grens is de Duitse gemeente Emmerik (Duits: Emmerich am Rhein), met onder andere het kerkdorp Elten gelegen. Vanuit 's-Heerenberg zijn er vier grensovergangen. Deze zijn, van oost naar west:

• De grensovergang juist ten oosten van industrieterrein 't Goor. In de jaren '90 is hier een loopbrug gerealiseerd. Deze overgang is toegankelijk voor fietsers en voetgangers. Tot 1987 waren hier de resten van de Zwarte Brug zichtbaar. Toen was er geen mogelijkheid hier de grens te passeren.
• De Nieuwe Grens. Dit is de belangrijkste grensovergang in 's-Heerenberg. De overgang ligt ongeveer een kilometer oostelijk van de oude grens aan de doorgaande weg tussen Doetinchem en Emmerik.
• De Oude Grens. Deze grensovergang ligt aan de rand van het historische centrum van 's-Heerenberg.
• Grensovergang De Linthorst. Deze groene grensovergang ligt ten westen van De Plantage, tussen 's-Heerenberg en Stokkum. Deze route leidt naar de Emmerikse buurtschap Elsepaß. Deze grensovergang is toegankelijk voor fietsers en voetgangers.

In alle gevallen is het riviertje de Wetering de feitelijke grens. 

De heks van 's-Heerenberg: Mechteld ten Ham

In de Tachtigjarige Oorlog had 's-Heerenberg erg te lijden onder afwisselend de Spaanse en de Staatse troepen. De stad werd verschillende malen geplunderd. Het was ook de tijd van de pest, die zorgde voor veel slachtoffers. Ook heksenvervolging kwam in deze periode nog voor.

Mechteld ten Ham leefde in deze onrustige tijd een teruggetrokken bestaan. Ze stond bekend om haar uitspraken over de toekomst en de gezondheid van personen in haar omgeving. Mensen die daarin geloofden, zeiden dat ze het boze oog bezat.

Mechteld was wanhopig geworden omdat ze beschuldigd werd van hekserij. Vermeende heksen werden in die tijd gezien als oorzaak van veel ellende en onheil. Om zich te zuiveren van alle blaam verzocht ze de Berghse magistraten om een gerechtelijke uitspraak. Ze was ervan overtuigd dat dan bewezen zou worden dat ze geen heks was. De beschuldigingen zou ze bij een eerlijk proces kunnen weerleggen. Ze hoopte ook op de steun van de graaf en de magistraten. Standvastig bleef Mechteld verzoeken om een proces, hoewel sommige bestuurders haar adviseerden het niet zover te laten komen. Het proces kwam ten slotte op gang, met noodlottige afloop.

De raad van goed bedoelende medeburgers om naar het plaatsje Oudewater in Holland te gaan volgde ze om onbekende redenen niet op. Uit heel Europa gingen mensen die van hekserij waren beschuldigd daarnaartoe, om zich op de heksenwaag te laten wegen. Na controle of men geen gewichten aan het lichaam had gehangen werd men gewogen. Indien de weegschaal uitsloeg, hetgeen natuurlijk altijd gebeurde, stelde men vast dat de gewogen persoon geen heks kon zijn. Een heks kon immers vliegen en woog daarom niets. Met een officieel weegcertificaat werd een en ander door de autoriteiten bevestigd. Mechteld zou gedurende het proces wel worden onderworpen aan de waterproef. Een heks weegt niets en blijft drijven. Bij zinken was het bewijs geleverd dat men geen heks was. Soms was de beschuldigde dan wel verdronken.

Mechteld sloeg ook het advies in de wind om 's-Heerenberg te verlaten en zich elders in het gebied van de graaf van Bergh te vestigen. Ze eiste een proces. Door haar aandringen moesten de autoriteiten het proces wel doorgang laten vinden. Er waren geen officiële klachten van toverij bij hen binnengekomen en ze zouden het zeker niet nodig gevonden hebben om op de bestaande geruchten te reageren. De mening van de opgeroepen getuigen stond voor de aanvang van de rechtszaak echter al vast. Mechteld was een heks. Zij had mens en dier betoverd waardoor die ziek waren geworden en uiteindelijk waren overleden. Door haar toverkunsten liepen huwelijken op de klippen en gewassen en oogsten werden vernietigd. Slechts een dappere enkeling durfde het tegendeel te beweren.

De rechtbank kon na de uitspraken van de getuigen, niets anders doen dan wat gebruikelijk was in die tijd. En dat was proberen de beschuldigde met alle ten dienste staande middelen tot een bekentenis te dwingen. Mechteld, die steeds alle aantijgingen weersprak, werd opgesloten in de gevangenis onder de toren van het kasteel. Daar zou zij door de beul onderhanden worden genomen. Met zijn martelwerktuigen moest hij haar tot een bekentenis dwingen.

Het gerecht had besloten dat zij eerst nog een Godsoordeel mocht ondergaan in de vorm van de waterproef. Op een boerenkar werd Mechteld vanuit 's-Heerenberg naar het dorpje Azewijn gereden, waar zij in De Laak werd geworpen. Zij bleef drijven, waarmee bewezen was dat men met een heks te maken had. De martelingen die daarna volgden braken haar wil volledig. Ze gaf alles toe wat men maar van haar wilde horen. De rechtbank kon haar toen zonder verdere morele bedenkingen tot de brandstapel veroordelen. Onder toeziend oog van de burgerij, de gerechtsdienaren en andere belangstellenden ontstak de beul op 25 juli 1605 de brandstapel waarop Mechteld ten Ham aan een paal stond vastgebonden. In ongeveer drie maanden had het gehele drama zich voltrokken.

Kasteel Huis Bergh & Bergherbos 

Kasteel Huis Bergh is een kasteel in de stad 's-Heerenberg gemeente Montferland, Gelderland. Huis Bergh was het stamslot van de graven van Bergh. Het Land van den Bergh was vóór 1486 een bannerij en vanaf 1486 (rijks-)graafschap Bergh.

De bouwgeschiedenis van het kasteel gaat terug tot het jaar 1250. Delen van het huis dateren uit de 14e, 15e en 17e eeuw. In de beginfase van de Tachtigjarige Oorlog had Huis Bergh veel te lijden van oorlogsgeweld. In 1735 brandde het geheel uit. Tijdens de Hollandse Zending tussen de jaren 1799 en 1842 was er een seminarie in Huis Bergh gevestigd. Het kasteel en alle bijbehorende bezittingen kwamen in 1912 in eigendom van Jan Herman van Heek, een industrieel uit Enschede. In 1939 werd een groot deel van het huis voor de tweede keer door brand verwoest. Dankzij de hulp van de plaatselijke bevolking kon veel van de inventaris worden gered. Nog in hetzelfde jaar begon de wederopbouw die reeds in de herfst van 1941 kon worden voltooid.

Het Bergherbos is een 1837 ha groot natuurgebied, eigendom van Natuurmonumenten en de stichting Huis Bergh en is gelegen in de gemeente Montferland. Het Bergherbos is gelegen op de uitlopers van de heuvels waarop ook 's-Heerenberg is gelegen.

Het heuvelachtige gebied bestaat voor een groot deel uit gevarieerd bos met akkers, weilanden en dorpjes eromheen. Het is gelegen op een stuwwallencomplex uit de voorlaatste ijstijd dat doorloopt in Duitsland. Hier heeft men een weids uitzicht over de omgeving. De bekendste heuvels zijn: 

• De Hettenheuvel (93 m, langs de weg Zeddam/Kilder) is het hoogste punt van het Bergherbos
• De heuvel Montferland (68 m, bij Zeddam), met daarop de grootste motte van Nederland die stamt uit de vroege middeleeuwen
• De Hulzenberg (82 m, nabij Stokkum)
• De Eltenberg (83 m), vlak over de Duitse grens met het plaatsje Hoog-Elten op de top van de berg.

Bij 's-Heerenberg ligt het kasteel Huis Bergh en het parkbos De Plantage (eigendom van Stichting Huis Bergh). Bij Uitspanning 't Peeske ontspringt een van de bronnen van het Bergherbos. Natuurmonumenten is sinds 1984 eigenaar van het bos- en natuurgebied. Dit omvat tevens een aantal natuurvriendelijk bebouwde akkers, die als een zoom rondom het bos gegroepeerd zijn. Het natuurgebied is een ecologisch belangrijke schakel tussen de Veluwe en het Reichswald.

Omgeving Montferland

Natuur, recreatie, historie en bedrijvigheid, in Montferland komt het allemaal samen. Gelegen tegen de Duitse grens, telt de Gelderse gemeente maar liefst 12 bijzondere kernen. Naast de levendige plaatsen Didam en 's-Heerenberg, geven 10 pittoreske dorpjes een bijzonder karakter aan de regio.

Beek

Montferland is rijk aan molens. Een zeer opvallend exemplaar is de grafelijke Korenmolen in Zeddam. De Korenmolen is de enige nog werkende, Middeleeuwse Torenmolen in Nederland en behoort tot de oudste gemetselde molens van West-Europa. Deze molen bevindt zich op de 'Muur van Zeddam'; de iets meer dan 500 meter lange, nostalgisch beklinkerde, Bovendorpsstraat met een flinke klim.

Beek

Aan de voet van de Peeskesbult ligt het pittoreske dorpje Beek. Beek is, met zijn ligging aan het Bergherbos, de ideale uitvalsbasis voor sportieve activiteiten. Met zijn bijzondere heuveltoppen, talloze vogelsoorten en prachtige routes is het Bergherbos zeer populair onder de wandelaars, fietsers, mountainbikers en ruiters. Omdat het Bergherbos op een stuwwal ligt, vormt het tevens voor de hele omgeving een fraai panorama.

Stokkum

Kom naar de Uitkijktoren op de Hulzenberg, in het Bergherbos bij Stokkum. Na de pittige klim kun je genieten van een prachtig uitzicht over de wijde omgeving. De Hulzenberg heeft een hoogte van 82,4 m boven NAP en de toren zelf is 21 meter hoog. Je kijkt helemaal uit van de Veluwezoom tot Elten en verder!

Emmerich am Rhein (Duitsland)

Emmerik (Emmerich am Rhein, Kleverlands: Emmerik) is een stad en gemeente aan de Rijn in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, gelegen aan de rechteroever (de noordelijke) van de Rijn op Rkm 852.

• In het jaar 828 wordt Emmerik voor het eerst schriftelijk vermeld. Emmerik ontstond vermoedelijk omstreeks het jaar 700. Tot het midden van de 13e eeuw ontwikkelde Emmerik zich tot een handelsplaats.
  
• Voor de stadsverheffing in 1233 had het kapittel van Sint-Maarten namens de bisschop van Utrecht het gezag en de rechtspraak over kerk en immuniteit en de later ontstane handelsnederzetting Emmerik. De graven van Gelre hadden de voogdij over het kapittel. Nadat de proost van het kapittel in conflict was gekomen met de kooplieden, waarschijnlijk omdat deze eigen rechtspraak toepasten, stelde het kapittel zich op 12 mei 1233 onder bescherming van graaf Otto II van Zutphen en Gelre. Otto verkreeg daarbij de rechtspraak, met uitzondering van de rechten van de Utrechtse bisschop, de rechten op de parochiekerk, het tol- en muntrecht en de rechten op de jaarmarkten. Deze kreeg Otto twee jaar later in leen.
  
• 31 mei 1233 verleende graaf Otto II van Zutphen en Gelre aan Emmerik stadsrechten waarbij hij de rechtspraak die hij drie weken daarvoor verkregen had overdroeg aan de stad. Door de stadsrechtverlening breidde de graaf van Gelre en Zutphen zijn gezag en territorium uit ten koste van de Utrechtse bisschop. Op de rijksdag van 5 september 1310 te Worms verklaarde de bevoegde autoriteit koning Hendrik VII deze stadsrechtverlening bij vonnis ongeldig. Otto II was geen rijksvorst geweest en hij had geen toestemming aan de koning gevraagd.[2]
  
• Tussen 1307 en 1570 was Emmerik een hanzestad. Tot 1402 heeft het tot het hertogdom Gelre behoord.
  
• Tot het Congres van Wenen waren de huidige stadsdelen Borghees, Klein-Netterden, Leegmeer en Speelberg Nederlands grondgebied. In 1816 kreeg Pruisen deze buurtschappen.
  
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Emmerik op 7 oktober 1944 door een Britse luchtaanval tot 91% vernietigd.
  
• Tussen 1949 en 31 juli 1963 was het huidige stadsdeel Elten door Nederland geannexeerd.
  
• Sinds 1 februari 2001 heeft de stad de naam Emmerich am Rhein, daarvoor was het Emmerich.

Wetenwaardigheden over Emmerik

• De Rheinbrücke Emmerich van de B220 over de Rijn bij Emmerik is met een overspanning van 500 meter en een totale lengte van 1228 meter de langste hangbrug van Duitsland.
  
• De jachthaven van Emmerik wordt genoemd als één van de grootste binnenhavens voor de watersport aan de Rijn.
• Rheinpromenade: in Emmerich waren in april 2007 festiviteiten ter gelegenheid van de officiële opening van de vernieuwde Rijnboulevard. De kadewal werd verhoogd en de boulevard werd aantrekkelijker gemaakt voor wandelaars.
• In het park aan het einde van de Rheinpromenade bevindt zich het Haus im Park. Dit is sinds 1968 het idyllisch gelegen onderkomen van de Kunstverein Emmerich. 
  

Bron: Wikipedia

Meer informatie